Zaterdag 20 februari 2016

09.00 Welkom (Jellegeert Postma)
m.k.a. Tymen Jan Bronda

09.15 Muziekgeschiedenis / Hymnologie (Jellegeert Postma)
Huiswerk: module 2 hoofdstuk 1.5 en 2.9 (handboek) en opdrachten 1.5 en 2.12 (werkboek)
ad 1.5 Ontstaan ‘organum’: waterorgel en windorgel (“statussymbool”)
ad 2.9 Gebruik “oerorgel”: spelen cantus firmus / alternatim (orgelvers)
Ontwikkelingen van
– stadsorganist naar kerkorganist
– schuiven naar toetsen
– blokwerk naar register
– klavieren met pedaal
– prestant naar mixtuur
– bourdon naar akkoord

09.45 Orgel & Orgelbouw (Jellegeert Postma)
Opbouw module 7 Orgelbouw
– windwerk (balgen, kanalen en laden) > hoofdstuk 1
– regeerwerk (mechanieken) > hoofdstukken 2 t/m 5
– pijpwerk (klinkend gedeelte) > hoofdstukken 6 – 9
Huiswerk: module 7 hoofdstuk 1 (lezen)
ad 1.2 Balgen
– vouwenbalg
– spaanbalg (vangventiel & kropventiel)
– magazijnbalg (keilbalg / schepbalg)
– regulateur (evt. met pulpetenplank)
– calcant: vervanging “orgeltreder(s)”

Literatuur (Rudi): Trio super ‘Allein Gott in der Höh’ sei Ehr’ van J.S. Bach (BWV 664)

[youtube https://www.youtube.com/watch?v=ZmIrm96Plec&w=640&h=360]

Zie ook: Meekijken over Bach’s schouder

Huiswerk: passend bij de tijd van het jaar – Liedboek (2013) 527 (Brenda)
Opmerking: de koraalbewerking is ook bruikbaar als inleidend voorspel

Huiswerk: een psalm met de cantus firmus in de tenor (vgl. Goudimel)
Opmerkingen:
– slag (tactus) baseren op de halve noot in plaats van de kwartnoot
– bij overgangen tussen regels en/of verzen in de slag blijven spelen
Voorbereiding:
– verticaal: accoord voor accoord > zetting eerst goed spelen, dan pas versnellen
– horizontaal: stem voor stem – eerst melodie (tenor), dan bas, dan sopraan & alt

11.45 Algemene Muziekleer / Solfège (Jellegeert Postma)
Nabespreking opgaven 4.1:
– reine prime / grote secunde / grote terts
– absolute & relatieve notennamen (a t/m g & do t/m ti)
Bespreking opgaven 4.2
– reine kwart / kleine secunde / kleine terts
– nog te bespreken: hele en halve toonsafstanden (do-re-mi, fa-sol en mi-fa)
– nog te bespreken: opgave 4.2.6
Praktijk opgaven 4.3
– reine kwint / reine kwart
– solmisatie: do-re-mi-fa-sol
– tonica (grondtoon) & dominant (kwint)
Verschil tussen een overmatige kwart en een verminderde kwint :
– overmatige kwart lost op naar een sext (bijv. f+b naar e+c)
– verminderde kwint lost op naar een terts (bijv. b+f naar c+e)
Steekproef:
– fermate / vocale notatie / anti-metrische figuren (triool)
– syncope (accentverschuiving) / poly-rithmisch / tactus

12.30 Liturgiek / Dienstwerk (Thijs Oomens)
Herkomst benaming zondagen in de Veertigdagentijd:
psalm plus antifoon (Liedboek 2013 gezang 535 b t/m g)
Voorbeeld: Gregoriaans gezang Invocabit Me

[youtube https://www.youtube.com/watch?v=In3lNHerC3A&w=640&h=360]

Verheerlijking op de berg – Marcus 9: 2-13 (Jezus) en/of Exodus 34 (Mozes)

Bespreking: Tussentijds 3 (blz. 15)
Liturgie eerst als ontmoeting tussen God en mensen, daarna pas van mensen onderling.
Bijvoorbeeld:
voorbidder: rug naar de gemeente in gebed tot God
voorganger: gericht op de gemeente, Woord van God
Opmerking: “zalige gezangen” als aanbiddingsvorm.

Bespreking: Gezang 287 (Liedboek 2013)
vers 1: Groet
vers 2: Woord
vers 3: Doop
vers 4: Tafel
vers 5: Zegen

[youtube https://www.youtube.com/watch?v=0rB7UVrwdTg&w=640&h=360]

 

Zaterdag 13 februari 2016

09.00 Welkom (Jellegeert Postma)
m.k.a. Jan Top en Kees Kuiper

09.15 Muziekgeschiedenis / Hymnologie (Jellegeert Postma)
Bespreking huiswerk: module 3 hoofdstuk 3.1 t/m 3.3
ad 3.1 Renaissance: menselijke maat als norm vgl. details schilderijen Jeroen Bosch
ad 3.2 ‘Conditor alme siderum’ (is nu meer horizontaal, ritmisch en melismatisch)
ad 3.3 Cantus firmustechniek: behalve tenor nu ook sopraan, alt en bas stemmen

Literatuur (Wim): Preludium en Fuga in e klein van J.S. Bach (BWV 533).
Let op: articulatie met accenten en opbouw van het verhaal (=retorica).

[youtube https://www.youtube.com/watch?v=wM72ouOVaNI&w=640&h=360]

Literatuur (Wim): koraal ‘Herzlich tut mich verlangen’ van J.S. Bach (BWV 727).
Let op: tempo (“ademend”) en meer aandacht geven aan muzikale wendingen.

[youtube https://www.youtube.com/watch?v=ZAqdkm_-ldQ&w=640&h=360]

11.30 Algemene Muziekleer / Solfège (Tymen Jan Bronda)
Intervallen oefenen (prime/secunde/terts) via de website Earz.
Bespreken opgaven 4.1 en maken opgaven 4.2 solfége (werkboek).

12.45 Gemeentezang (Tymen Jan Bronda)
Opdracht: een lied passend bij de tijd van het jaar – onbekend epifanie-lied.
Liedboek (1973) 159 (Wim) – Liedboek (2013) 522 (Siebe): let op arsis/thesis.
Module 9 hoofdstuk 2: ‘alternerend’ (bijv. orgelvers) en ‘kantionaal’ zingen.

 

Zaterdag 23 januari 2016

09.00 Muziekgeschiedenis / Hymnologie (Jellegeert Postma)
Bespreking huiswerk: module 2 hoofdstuk 2.7 t/m 2.9 (werkboek 2.8 t/m 2.11 maken)
ad 2.7 Betekenis Gregorius de Grote en Karel de Grote
m.n. overgang Romeinse ‘basilica’ naar het Germaanse “koor”
vgl. akoestiek romaanse Sint-Vituskerk in Doezum (Groningen, Nederland)
vgl. akoestiek romaanse kloosterkerk van Jerichow (Brandenburg, Duitsland)
ad 2.8 Bespreking Liedboek (1973): 226, 237, 202, 238, 278 en “menglied” In dulci jubilo
ad 2.9 Geen Orgel & Orgelbouw door optreden Jellegeert Postma in Grote Kerk van Drachten

10.15 Algemene Muziekleer / Solfège (Tymen Jan Bronda)
Bespreking huiswerk: module 1 – hoofdstuk 1.1 (tactus minor) + oefeningen
ad 1.1.2 psalm 74 – “paraplu” beweging met ’taa’ (lang) en ’ta’ of ’ti’ (kort)
ad 1.1.3 psalm 27 – “licht en klein” slaan om het vertragen tegen te gaan
ad 1.1.4 psalm 1 – “denken in twee of drie noten” om niet te versnellen
ad 1.1.5 psalm 42 – “verende tactus” vanuit de elleboog (strakke pols)
ad 1.1.6 psalm 150 – niet vergeten om óók bij evt. rusten mee te slaan
Bespreking huiswerk: module 1 – hoofdstuk 1.3 (tactus proportionatus)
Driedelig ritme: twee maal drie noten per maateenheid (vgl. 3/4 en 6/8)

11.30 Gemeentezang (Tymen Jan Bronda)
Huiswerk: intonatie plus Psalm en (onbekend) Lied met uitkomende stem
Opdracht: module 9 – hoofdstuk 1: onbekend (kerst)lied aanleren (@Rudi)
ad 1.1 parallelisme (synoniem of antithetisch) vgl. onberijmde psalmen
ad 1.2. gebed en acclamatie (“instemming”) responsies (“antwoorden”)
Praktijk: module 5 – hoofdstuk 2 – Begeleidingsvorm (uitkomende stem)

Literatuur (Brenda): Gigue uit Concerto (Trio) van J.L. Krebs (!)
Let op: articulatie in de begeleiding (bijvoorbeeld: vocaal denken)

[youtube https://www.youtube.com/watch?v=MSqM00y-qvg&w=640&h=360]

Voorbeeld: module 5 – hoofdstuk 1 – Kiezen en spelen van een zetting
Liedboek (2013) 522: tactus major, Dorisch (mineur met hogere 6e toon)

 

Zaterdag 9 januari 2016

09.00 Welkom (Jellegeert Postma)
m.k.a. Tymen Jan Bronda en Kees Kuiper

09.15 Muziekgeschiedenis / Hymnologie (Jellegeert Postma)
Bespreking huiswerk: module 2 hoofdstuk 2.4 t/m 2.6
ad 2.4 Belang en effect (‘estampie’) van herhaling in (kerk)muziek
vgl. functie van het Kyrie in de oosters-orthodoxe liturgie
vgl. “hetzelfde steeds anders zingen” bij de Taizé-liederen
ad 2.5 Ontwikkeling van “meertonigheid”
vgl. verschil in ’timbre’ (boventonen) tussen schalmei (trompet) en vedel (viool)
vgl. toepassing van ‘diminutie'(nootverkorting) en ‘guirlande’ (nootversiering)
ad 2.6 Ontwikkeling van meerstemmigheid
vgl. naast de ’teneur’ een duplum en triplum stem met soms een heel andere tekst
vgl. naast tenoren (monnik/priester) sopraan (boven), alt (ander) en bas (onder)
vgl. volgorde van stemmen in een motet (instrument > mannen > vrouwen > gemengd)

10.30 Gemeentezang (JgP)
Psalm naar keuze: voorspel Ps. 85 (Siebe), begeleiding Ps. 8 (Jan), syncopen Ps. 141 (Wim)
Let op: maat/ritme is niet hetzelfde als slag/puls (tactus) – functies van het voorspel
Literatuur (Brenda): Allegro uit Concerto (Trio) van J.S. Bach (?) – BWV 597
Let op: articulatie in de begeleiding (bijvoorbeeld: accentuering in een pedaal motief)

[youtube https://www.youtube.com/watch?v=iWvS0siT0K4&w=640&h=360]

11.45 Terugblik 2015 en “goede voornemens” 2016 (Wim Wilts)
Cursisten zijn tevreden over de docenten en de wijze van doceren.
Verbeteringen zijn mogelijk bij het ‘doseren’ en het organiseren.
Dan moeten de cursisten ook hun eigen verantwoordelijkheid nemen.

12.30 Liturgiek / Dienstwerk (Thijs Oomens)
Tip: boek dr. Jan Smelik – Het nieuwe Liedboek in woord en beeld
Tip: inhoud tijdschriften De eerste dag, Kind op zondag / Kind op maandag en Bonnefooi
Stelling: voorganger moet eerst het “orgelbriefje” maken, dan pas met de preek beginnen
Argument: volgen van het kerkelijk jaar, via het dienstboek maakt dit dan gemakkelijker
Epifanie: wijzen uit het oosten / doop van Jezus / bruiloft te Kana (verschijning en openbaring)
Liedboek: gezang 514, 516 en 526 – psalm 100, 72, 67, 66 en 31
Ordinarium (vaste orde van dienst) – Proprium (eigene van de zondag)
Dienstboek blz. 167: ellips met twee brandpunten (Woord en Sacrament)
Dienstboek blz. 157: kansel en tafel (tegenover elkaar zitten)
Dienstboek blz. 156: tafel en lessenaar (beweging voorgangers)
Dienstboek blz. 155: liturgisch centrum
Dienstboek blz. 154: theater-opstelling
Let op: verschil tussen “vierende” en “lerende” liturgie
vgl. module 3 paragraaf 1.2 (blz. 14): orde I/A viering en II/B lering
vgl. opgang / intrede (voorbereiding) / verkondiging / viering / zegen
Let op: het “Onze Vader” (tafelgebed) en het Credo (geloofsbelijdenis)

Zaterdag 12 december 2015

09.00 Welkom (Tymen Jan Bronda)
m.k.a. Kees Kuiper

09.15 Orgel & Orgelbouw (Tymen Jan Bronda)
Theorie: werken & klavieren/pedaal; registers & combinaties (prestanten, fluiten, etc.).
Praktijk: aanleren van onbekend Advent/Kerst-lied (1973): lied 154 (Brenda) en lied 129 (Siebe).
Let op: vakjargon, stijlperiode (romantiek/barok), slag (tactus major/minor), rusten, knelpunten

10.15 Hymnologie (Jellegeert Postma)
Praktijk: koraalvoorspel in het kader van Advent en/of Kerst van een goed bekend lied:
‘Quand Jesus naquit à Noël’ (Balbastre) en ‘Wie schön leuchtet der Morgenstern’ (Reger)
Let op: registratie (prestanten, fluiten, vulstemmen, cantus firmus, diverse koppels)
Let op: al dan niet legato spelen (cadans), één of meer manualen/pedaal (articulatie)

[youtube https://www.youtube.com/watch?v=lE1NQpB-F_A&w=640&h=360]

12.15 Muziekgeschiedenis (Jellegeert Postma)
Theorie: module 2 – hoofdstuk 2 handboek via vragen werkboek 2.1 t/m 2.4
2.2 Het gregoriaans: “de éénstemmige, niet-begeleide Latijnse kerkzang”.
Herkomst – Psalmodie – Kenmerken – Stijlen – Tropen – Officie – Mis e.d.
Let op: herkomst Kyrie, verschil groot/klein Gloria, ordinarium/proprium

13.15 Afsluiting

 

Zaterdag 28 november 2015

09.00 Welkom (Jellegeert Postma)
m.k.a. Kees Kuiper en Jan Top

09.15 Muziekgeschiedenis (Jellegeert Postma)
Theorie: module 2 – hoofdstuk 1 handboek via vragen werkboek 1.1 t/m 1.4
Let op: oog voor lijnen en verbanden is belangrijker dan allerlei details
1.1 Romeinen/Grieken/Joden – Edict van Milaan: godsdienstvrijheid > staatskerk
1.2 verschil melismatisch zingen (psalmodiëren) en syllabisch zingen (versvoeten)
nb verschuiving functie hymnen van esthetisch-spiritueel naar dogmatisch-sociaal
nb Hilarius, Ambrosius (hymnen) en Boëthius (toongeslachten) in boek De Musica
1.3 kernonderdelen eredienst (gebed-lezing-lofzang en viering)
nb Plato (ethosleer: harmonie ziel/geest & lichaam) en Augustinus (twee rijken: kerk < > staat)

10.15 Hymnologie (Jellegeert Postma)
Praktijk: Liedboek 1973 & Liedboek 2013 – bekend Adventslied
zoals: ‘Nun komm der Heiden Heiland’ – cadans en articulatie!

[youtube https://www.youtube.com/watch?v=Ij4sZRY79zo&w=640&h=360]

11.15 Algemene Muziekleer (Tymen Jan Bronda)
Theorie: module 1 – werkboek hoofdstuk 1.1 (tactus minor)
Praktijk: module 1 – werkboek hoofdstuk 1.1 (tactus tikken)

12.00 Solfège (Tymen Jan Bronda)
Praktijk: lied 208 (Liedboek 2013) = lied 373 (Liedboek 1973)

12.15 Liturgiek (Thijs Oomens)
Theorie: module 3 – Inleiding & Voorwerk
Let op: doel is het ontwikkelen van een “liturgisch gevoel” (daarbij verstand niet uitschakelen)
nb liturgie – méér dan een orde van dienst (“orgelbriefje”)
nb liturgiek – leer over de eredienst
vgl “Liturgie begint bij God, die ons in dienst neemt en keert terug tot God” (citaat)
nb Woord (roepen van God) en antwoord (bidden en zingen door de gemeente)

12.45 Dienstwerk (Thijs Oomens)
Theorie: Inleiding/Voorwerk/Wegwijs Dienstboek van de kerken
Deel I – hoofddienst (zondag) en dagelijkse getijden
Deel II – casualia (“liturgie bij gelegenheid”)
nb Liturgische Beweging (1920 e.v.) en liturgische uitgaven
Theorie: Inhoudsopgave Dienstboek van de kerken
Vier orden van dienst (Schrift & Tafel, Schrift-Gebeden-Gaven, Leerdienst en Samenkomst thuis)

13.30 Afsluiting

 

Zaterdag 14 november 2015

10.00 Welkom (Peter Ouwerkerk & Reiny Boers)
m.k.a. Siebe Reiding

10.15 Kennismakingsrondje (cursisten & docenten)

10.30 Muziekgeschiedenis / Hymnologie (Jellegeert Postma)
Theorie: handboek + werkboek module 2
Praktijk: Liedboek 1973 & Liedboek 2013
Voorbeeld: “monnikenwerk” in kloosters en “gregoriaans” zingen

11.00 Algemene Muziekleer / Solfège (Tymen Jan Bronda)
Theorie: handboek + werkboek + CD module 1
Praktijk: Earz programma (€ 95 licentiekosten per jaar voor alle deelnemers samen)

11.15 Leiden Gemeentezang (Tymen Jan Bronda)
Theorie: literatuurverwijzingen, liturgische gezangen, didactische aanpak
Praktijk: stemvork (frequentie 440 Hz) plus éénstemmig ordinarium
Voorbeeld: Lied 12 uit Liedboek 2013 aanleren

11.45 Liturgiek / Dienstwerk (Thijs Oomens)
Theorie: module 3 (en later: module 14)
Praktijk: Dienstboek van de kerken
Voorbeeld: Sint-Maarten, Advent, Kerst en Epifanie in het kerkelijk jaar
Examenopdracht: samenstellen van een orde van dienst

12.15 Orgel & Orgelbouw (Jellegeert Postma)
Theorie: module 4 t/m 9 (?!)
Praktijk: orgelspel en registratie
Voorbeeld: alle cursisten spelen onvoorbereid een stukje kerkmuziek

12.30 Afsluiting